Babiogórski Park Narodowy

Babia Góra stanowi najwyższe wzniesienie Beskidów Zachodnich. Jest jednolitym i odosobnionym masywem o przebiegu równoleżnikowym. Budowa geologiczna charakteryzująca się skośnym ułożeniem warstw skalnych fliszu karpackiego powoduje specyficzną rzeźbę terenu. Stoki północne z wychodniami piaskowca, gołoborzami i żlebami są strome i pocięte dolinami potoków. Stoki południowe są połogie, na dużych obszarach wypłaszczone, w dolnych partiach bardziej strome i rozczłonkowane. Wysokość – 1725 m n.p.m., a zwłaszcza znaczne wyniesienie ponad otaczające doliny powoduje zróżnicowanie warunków klimatycznych. Im wyżej, tym klimat staje się ostrzejszy, chłodniejszy, wzrasta też suma opadów.

Warunki siedliskowe na Babiej Górze są wypadkową wpływu podłoża geologicznego, gleb oraz klimatu. Zmieniają się one wyraźnie w miarę wzrostu wysokości n.p.m. powodując pionowe zróżnicowanie szaty roślinnej. Pozwala to na wyróżnienie na Babiej Górze pięter klimatyczno-roślinnych odpowiadającym analogicznym piętrom występującym w górach wysokich np. Tatrach, Alpach, lecz w stosunku do nich obniżonych o kilkaset metrów.

Układ pięter roślinnych w masywie Babiej Góry uznawany jest za klasyczny, zachowany w stanie prawie naturalnym, choć brakuje tutaj znanego z gór wysokich piętra turni. Piętro pogórza występuje na przedpolach Babiogórskiego Parku Narodowego. W piętrze regla dolnego największy obszar zajmuje buczyna karpacka oraz dolnoreglowy bór mieszany. Babiogórskie fragmenty buczyny należą do najpiękniejszych lasów bukowych w polskich górach. Najstarsze drzewostany stanowią pozostałość pradawnej puszczy karpackiej, liczne są tu pomnikowe okazy buków i jodeł, o wieku sięgającym nawet 300 lat. W strefie przypotokowej na tej wysokości pojawia się olszynka bagienna. W reglu górnym niepodzielnie króluje karpacki bór świerkowy, gdzieniegdzie urozmaicony płatami jaworzyny karpackiej. Górnoreglowy bór świerkowy jest jednym z najstarszych i najbardziej pierwotnych drzewostanów w Parku o bezcennej wartości dla nauk przyrodniczych.  Piętro kosodrzewiny rozpościera się powyżej górnej granicy zasięgu świerka i na rozległych obszarach stanowi jednolity płaszcz gęstych, nieprzebytych zarośli. W górnych partiach oraz w żlebach, gdzie pojawiają się luki w zwarciu kosodrzewiny, występują bogate florystycznie ziołorośla. W piętrze alpejskim najbardziej rozpowszechnione są murawy wysokogórskie, miejscami przerwane wyleżyskami śnieżnymi. Charakterystyczne jest tu zbiorowisko Saxifrago – Festucetum  versicoloris, nie spotykane poza Babią Górą.

Spośród bogactwa flory babiogórskiej należy wyróżnić dwa gatunki, których występowanie w Polsce ograniczone jest wyłącznie do terenu Parku. Są to rogownica alpejska (Cerastium alpinum)  i okrzyn jeleni (Laserpitium archangelica), stanowiący symbol Parku.
W budowie fitocenoz istotną rolę odgrywają także mszaki. Na obszarach boru górnoreglowego, świerczyny bagiennej czy dolnoreglowego boru mieszanego budują one najniższą warstwę strukturalną lasu. Ta grupa roślin reprezentowana jest przez wiele gatunków, z których najliczniejszymi są Polytrichum formosum i Dicranum scoparium.

Grzyby na Babiej Górze występują we wszystkich piętrach  roślinnych odznaczając się bogactwem, różnorodnością form oraz zajmowanych siedlisk. Porosty w masywie Babiej Góry budują własne układy naskalne w piętrze alpejskim, a także zajmują specyficzne nisze w obrębie ekosystemów leśnych.  
Obszar Babiej Góry jest miejscem występowania wielu rzadkich i interesujących gatunków zwierząt. Spotkać można tutaj m.in. jelenie, sarny, lisy, zające, dziki oraz rysie, borsuki i wydry. Stałymi mieszkańcami babiogórskich ostępów stały się także wilki oraz  niedźwiedzie brunatne, wcześniej uważane w tych stronach za gatunek jedynie przechodni. Najliczniejszą grupę ssaków stanowią drobne gryzonie.

Potrzeba zachowania walorów Babiej Góry spowodowała presję różnych środowisk dążących do instytucjonalnej ochrony masywu. Babiogórski Park Narodowy powstał w 1954 roku w wyniku długoletnich starań wielu ludzi zafascynowanych tą ideą. W roku 1997 obszar Parku został powiększony, aktualnie jego powierzchnia wynosi 3391,55 hektarów, z czego  96,4 % stanowi własność skarbu Państwa, a 3,6% jest w rękach prywatnych. Teren Parku jest otoczony otuliną o łącznej powierzchni 8734 ha.

Obszar Parku podzielony jest na strefy ochronne. Ochroną ścisłą objęte jest 33,1% powierzchni Parku, ochroną częściową – 61,5%, zaś ochroną krajobrazową - 5,5%. Ochronie ścisłej podlegają obszary, na których działalność człowieka jest zabroniona.

Są to fragmenty drzewostanów dolnoreglowych, bór świerkowy regla górnego, piętro kosodrzewiny i piętro halne. Ochrona częściowa dotyczy w większości drzewostanów dolnoreglowych, w których prowadzone są działania zmierzająca do przywrócenia im zbliżonego do naturalnego składu gatunkowego.

Babia Góra doczekała się także uznania swojej wartości na arenie międzynarodowej. W 1977 roku obszar ten uznano za Rezerwat Biosfery UNESCO, zaś aktualnie został on włączony do Europejskiej Sieci Ekologicznej NATURA 2000, zarówno jako ostoja ptasia, jak i siedliskowa.